Wat is de beste manier om urine op te vangen in de thuissituatie?

Samenvatting

Urine wordt bij voorkeur opgevangen in een steriele urineopvangbeker. Een urinemonster mag niet langer dan 2 uur bij kamertemperatuur, en niet langer dan 24 uur bij 4°C, bewaard worden. Het onderzoek van ‘ouderere’ urine beïnvloed de uitslag, omdat de cellen bij kamertemperatuur na 2 uur worden afgebroken. Elk uur verhoogd de kans op een foutief-positieve of foutief-negatieve uitslag. Het wordt aangeraden om voor een urinesediment ochtendurine te gebruiken, dit is niet verplicht. Steriel opvangen van urine is enkel noodzakelijk wanneer de urine op kweek gezet zal worden (Winkensen & van de Beek, 2010).

Als een patiënt geen katheter heeft is het niet wenselijk om een katheter te plaatsen voor het afnemen van urine. Er zijn meer risico’s verbonden aan het plaatsen van een katheter. Zo is er een risico op beschadiging van de orgaanstructuur, risico op bloedingen en een verhoogd risico op infectie bij het plaatsen van een katheter. De duur van het verblijf van de katheter is cruciaal bij het infectierisico; hoe langer de katheter aanwezig is hoe meer bacteriën via de ingang/lumen van de katheter de blaas in kunnen dringen (Geerlings, 2016).

Bij bedlegerige patiënten of patiënten die minder zelfstandig zijn is het opvangen van urine lastiger. Bij patiënten met een verblijfkatheter kan de urine uit het aanprikpunt van een schone katheterzak gehaald worden. Wanneer een patiënt geen verblijfskatheter heeft kan de urine opgevangen worden op andere manieren. Zo kan bij mannen een condoomkatheter geplaatst worden waarmee de urine opgevangen wordt. Daarnaast kan de urine opgevangen worden na het wassen van de patiënt in een schuitje of een schone po. Aangezien in de thuissituatie een po-spoeler niet aanwezig is, mag deze schoongemaakt worden met kraanwater en afwasmiddel, waarna de po drooggedept kan worden met steriele gazen (Jonkers, 2018).’

Bij een vastgestelde urineweginfectie bij een patiënt met een verblijfskatheter, dient de katheter voor start van de antibiotica-behandeling verwijderd/vervangen te worden. In de huidige katheter bevindt zich een laagje zelfgeproduceerd slijm van bacteriën wat vastzit aan de wand van de katheter. Dit laagje slijm kan een verkeerd beeld geven bij een urinekweek, de oude urine komt dan in de kweek en zal altijd positief uitslaan, terwijl de nieuwe urine wel schoon kan zijn.
De antibiotica is niet effectief genoeg als de katheter nog geïnfecteerd is.

Klachten zoals koorts nemer sneller af als de katheter gewisseld wordt voor de antibiotica behandeling. Ook neemt de kans op een nieuwe urineweginfectie af (Wapenaar, 2019).

Bij cliënten die incontinent zijn kan er een urinemonster worden afgenomen uit het incontinentiemateriaal. Dit urinemonster wordt afgenomen door middel van een urinesticktest, de test is alleen bedoeld om een urineweginfectie uit te sluiten. Daarnaast kan de urinesticktest ook gebruikt worden bij mensen die geen gebruik maken van incontinentiemateriaal. De test is niet betrouwbaar genoeg om een urineweginfectie vast te stellen. De test is wel betrouwbaar als de uitslag negatief is, er is dan geen infectie aanwezig. Je kunt gebruik maken van een nat incontinentiemateriaal en de urinestick daar tien seconden in drukken. Bij een positieve uitslag dient er verder onderzoek gedaan te worden (Wapenaar, 2019).

‘Naast een literatuurstudie, is ook een aantal experts bevraagd naar de best mogelijke manier om urine op te vangen in de thuissituatie. Hiervoor zijn Diagnostiek voor U, GGD Brabant-Zuidoost, het RIVM, de Nederlandse Vereniging voor Urologie (NVU) en V&VN benaderd. Tevens is navraag gedaan bij zowel Buurtzorg als ZuidZorg, twee aanbieders van wijkverpleging in de regio waar ook Zorg in Oktober werkzaam is (de Brabantse Kempen en regio Brabant-Zuidoost). Hieruit kwam naar voren dat enkel bij de monsterverzameling van urine ten behoeve van een urinekweek en voor klinische chemisch onderzoek dit op een zo steriel mogelijke wijze verzameld dient te worden. Het betreft hierbij dan ook urine die is afgenomen volgens protocol, waarbij het midstraalsurine betreft (mid-stream urine). Wanneer dit niet gebeurt, is er een grotere kans op contaminatie van de urine. Het is hierbij van belang dat het geslachtdeel gewassen en afgedroogd wordt voorafgaand aan het verzamelen van het monster. Bij vrouwen dienen de labia gespreid te zijn bij urineren, om zo contaminatie met huidflora te voorkomen. Bij mannen is er geen evidence dat het terugtrekken van de voorhuid invloed heeft op de contaminatie met huidflora (Nederlands Huisartsen Genootschap, 2020). Na het opvangen van de urine dient dit het monster zo snel mogelijk, maar uiterlijk binnen twee uur na monsterverzameling, geanalyseerd te worden. Er wordt door Diagnostiek voor U geadviseerd om het materiaal waarin de urine wordt opgevangen vooraf te reinigen met afwasmiddel en water, waarna het middel na te spoelen met water en te drogen voor gebruik. Er wordt geen advies gegeven betreffende het middel dat wordt gebruikt voor de opvang van het monster, anders dan het bij voorkeur gebruiken van een steriele urineopvangbeker.